ΞΕΧΑΣΑΝ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟ Ε΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ξέχασαν τὸν Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .            Ξεχασμένος καὶ ἐγκαταλελειμμένος ὁ Ἐθνοϊερομάρτυρας Πατριάρχης Γρηγόριος Ε´ στὶς 10 Ἀπριλίου, τὴν ἡμέρα τῆς μνήμης του. Ἡφτιαγμένη ἀπὸ τὸν γλύπτη Γ. Φυτάλη μὲ πεντελίσιο μάρμαρο ἀνάγλυφη λάρνακα μὲ τὸ ἄφθαρτο, κατὰ τὶς ὑπάρχουσες μαρτυρίες, λείψανό του βρίσκεται στὸν Μητροπολιτικὸ ναὸ τῶν Ἀθηνῶν καὶ ἀποτελεῖ πολύτιμη εὐλογία γιὰ ὅλο τὸν Ἑλληνισμό. Ὅπως ἔγραψε ὁ μακαριστὸςἈρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, ὁ ἀπαγχονισθεὶς ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς τὴν ἡμέρα τοῦ Πάσχα τοῦ 1821 Πατριάρχης «ἦταν καὶ παραμένει στὶς ψυχὲς τῶν ἁπλῶν Ἑλλήνων τὸ σύμβολο τῶν θυσιῶν τοῦ Ἔθνους γιὰ τὴν ἐλευθερία του». (Χριστοδούλου, Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος « Γρηγόριος Ε΄, ὁ Πατριάρχης τῆς ὀδύνης», Ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθήνα, 2004, σελ. 640).
.            Φέτος, στὶς 10 Ἀπριλίου, λοιπὸν γιὰ τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν καὶ τὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ τῶν Ἀθηνῶν ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου Πατριάρχου ἦταν ὡς μία συνηθισμένη ἡμέρα. Ἕνας μόνο ἱερεὺς τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ λειτούργησε στὴν Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία! Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος δὲν προέστη. Ἦταν στὴν Ἀρχιεπισκοπὴ καὶ δέχθηκε τὴν ἐπίσκεψη τοῦ Ὑπουργοῦ Εὐρωπαϊκῶν καὶ Διεθνῶν Ὑποθέσεων τοῦκρατιδίου Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας… Δὲν προέστη κάποιος ἀπὸ τοὺς ὑπὲρ τοὺς δέκα βοηθοὺς Μητροπολίτες καὶ Ἐπισκόπους, ποὺ ἔχει ἡἈρχιεπισκοπή, δὲν λειτούργησε ὁ προϊστάμενος τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ, οὔτε καν ὁ ἕτερος συνεφημέριός του. Οὔτε ψάλτες ἦσαν ἐκ τῶν χορῶν τοῦ Ναοῦ. Μόνο ὁ ἐκ τῆς Μητροπόλεως Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως ἱερεὺς καὶ κάποιοι γόνοι τῆς Δημητσάνας, ἀπὸ ὅπου καταγόταν ὁἍγιος Πατριάρχης τίμησαν τὴ μνήμη του…
.            Δικαιολογία δὲν ὑπάρχει καμία γιὰ τὸ ὅτι ἡ μνήμη τοῦ Πατριάρχου εἶναι μέσα στὴ Σαρακοστή. Ἡ τιμὴ πρὸς ἕνα Ἅγιο δὲν ἔχει σχέση μόνο μὲ πανηγύρεις, λιτανεῖες, γεύματα, ἔχει κυρίως σχέση μὲ τὴ λατρεία καὶ τὴν τιμὴ ποὺ τοῦ ἀποδίδει ἡ Ἐκκλησία. Ἡ μνήμη τῶν Ἁγίων καὶ ἡπροσφορὰ τιμῆς πρὸς αὐτοὺς εἶναι τὸ κύριο μέλημα τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Ἅγιος συνελήφθη μετὰ τὴν Θεία Λειτουργία τοῦ Πάσχα (10 Ἀπριλίου 1821) καὶ αὐθημερὸν ἐκτελέστηκε πρὸ τῆς πύλης τοῦ Πατριαρχείου, ἡ ὁποία ἔκτοτε παραμένει κλειστή. Στὸ στῆθος του ὑπῆρχε ἡ ἐπιγραφὴ«προδότης τῆς βασιλείας».
.            Θὰ μποροῦσε ἡ Ἐκκλησία νὰ πράξει γιὰ τὸν Ἅγιο Πατριάρχη Γρηγόριο Ε´ ὅ,τι συμβαίνει μὲ τὴν ἔξοδο τοῦ Μεσολογγίου. Ἀνεξαρτήτως ἡμερομηνίας ἡ ἡρωικὴ ἔξοδος ἑορτάζεται κάθε χρόνο τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων (στὸ τέλος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καὶ στὴν ἀρχὴ τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος…)  μὲ κάθε ἐπισημότητα, μὲ πάνδημη συμμετοχὴ καὶ μὲ τὴν παρουσία Μητροπολιτῶν, τοῦ Ἀνωτάτου Ἄρχοντος καὶ τῆς πολιτικῆς ἡγεσίας τῆς Ἑλλάδος. Ἡ ἁρμόζουσα τιμὴ στὸν Γρηγόριο Ε´ θὰ ἔπρεπε νὰ ἀποδίδεται στὶς 10 Ἀπριλίου, ἢ ἐπειδὴ ὁ φόνος διεπράχθη ἀνήμερα τὸ Πάσχα, θὰ μποροῦσε ἡ μνήμη τοῦ «κρεμασμένου ὡσὰν νάτανε φονιὰς» Πατριάρχη νὰ ὁρισθεῖ νὰ ἑορτάζεται  κάποια ἡμέρα τῆς Διακαινησίμου ἑβδομάδας ἕως καὶ τὴν Κυριακή τοῦ Θωμᾶ. Ὑπενθυμίζεται ὅτι ἡ 10η Ἀπριλίου εἶναι μὲ τὸ παλαιὸ ἡμερολόγιο, ποὺ μὲ τὸ νέο εἶναι 23 Ἀπριλίου. Ὅμως τὸ ὅτι ὁ ἀπαγχονισμὸς του συμπίπτει μὲ τὴν περίοδο τῆς Σαρακοστῆς ἐπ’ οὐδενὶ δικαιολογεῖ τὴν ἐπιδειχθεῖσα ἀδιαφορία.
.            Σημειώνεται ὅτι φέτος ζητήθηκε ἡ ἀναβολὴ τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Πατριάρχου Γρηγορίου γιὰ τὴν Κυριακή του Θωμά,  ἀλλὰπροεβλήθησαν ἄτοπα κωλύματα…Σημειώνεται ἐπίσης ὅτι στὸν ΜητροπολιτικόΝαο εἶναι θησαυρισμένα καὶ τὰ λείψανα τῆς Ἁγίας μάρτυρος μοναχῆς Φιλοθέης, ἡ μνήμη τῆς ὁποίας, τὸν περασμένο Φεβρουάριο, τιμήθηκε μὲ μεγαλοπρέπεια καὶ συμμετοχὴ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου. Μετὰ τὴλειτουργία ἀκολούθησε καὶ λιτάνευση τοῦ Σκηνώματός Της. Ἡ Ἁγία μοναχὴ τιμᾶται καὶ δικαίως. Ὁ Ἅγιος Πατριάρχης δὲν ἀξίζει ὁποιασδήποτε τιμῆς;
.            Γιὰ σύγκριση συμπεριφορῶν ἀναφέρεται τὸ πῶς δέχθηκαν οἱ Πειραιῶτες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὰ λείψανα τοῦ Ἁγίου Πατριάρχουτο 1871 ἀπὸτὴ Ρωσία καὶ πῶς ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τὸ 1921 ἀποφάσισε τὴν ἀναγνώρισή «του στὴν ἀγχόνη μαρτυρήσαντος Πατριαρχου Γρηγορίου Ε´ ὡς ἁγίουἹερομάρτυρος». Ἡ μετακομιδὴ τῶν λειψάνων τοῦ Πατριάρχου ἔγινε τὴν Κυριακὴ 25 Ἀπριλίου 1871, πενήντα χρόνια μετὰ τὴν Ἐπανάσταση καὶτὸν ἀπαγχονισμό του. Ἡ ὑποδοχὴ ἦταν πάνδημη. Ὁ Δῆμος Πειραιῶς ἔστησε μεγαλοπρεπῆ Πύλη, γιὰ νὰ διέλθει τὸ σεπτὸ Σκήνωμα, ἐνῶ ὅλοι οἱδρόμοι, σπίτια, ἐξῶστες, πεζοδρόμια, ἦσαν γεμάτα ἀπὸ πλήθη κόσμου. Στὸν Σιδηροδρομικὸ Σταθμὸ τῶν Ἀθηνῶν ἀνέμεναν τὰ Λείψανα τοῦ Ἁγίου Πατριάρχου οἱ Βασιλεῖς, τὰ μέλη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, τὸ Ὑπουργικὸ Συμβούλιο, Ἀνώτατοι Ἀξιωματικοί. Μετὰ τὴν ὑποδοχὴ ἡ λάρνακα μὲ τὰΛείψανα τοῦ Πατριάρχου τοποθετήθηκαν ἐπὶ ὀκρίβαντος πυροβόλου ποὺ ἔσερναν ἄλογα. Ὑπὸ κανονιοβολισμοὺς ξεκίνησε ἡ πομπή, στὴν ὁποία μπροστὰ βάδισαν ὁ βασιλιάς, μὲ στολὴ στρατηγοῦ καὶ οἱ ἀρχὲς τῆς χώρας. Ὁδοιπορώντας ἐπὶ δίωρο ἔφθασαν στὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ τῶνἈθηνῶν. Τὸ ἑπόμενο ἔτος, 1872, στὶς 25 Μαρτίου,  ἔγιναν τὰ ἀποκαλυπτήρια τοῦ ἀνδριάντος τοῦ Ἁγίου Πατριάρχου, μπροστὰ στὸ κεντρικὸκτίριο τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Παρόντες οἱ βασιλεῖς καὶ χιλιάδες Ἑλλήνων. Κατὰ τὰ ἐγκαίνια ὁ ποιητής μας Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης ἀπήγγειλε ὁ ἴδιος τὸ γνωστὸ ποίημά του: «Πῶς μᾶς θωρεῖς ἀκίνητος; Ποῦ τρέχει ὁ λογισμός σου, τὰ φτερωτά σου ὄνειρα;…»
.            Στὶς 8 Ἀπριλίου 1921 καὶ μὲ τὴν εὐκαιρία τῶν 100 ἐτῶν ἀπὸ τὴν ἔκρηξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως καὶ τοῦ ἀπαγχονισμοῦ τοῦΠατριάρχη ἡ Ἱερὰ Σύνοδος συνέταξε μετὰ τῶν ἄλλων Ἁγίων τὸν Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ καὶ ὁ τότε Μητροπολίτης Ἀθηνῶν Θεόκλητος σὲ εὐχὴποὺ ἀνέγνωσε στὴ συνέχεια εἶπε μεταξὺ ἄλλων: «Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν ὁ παντοδύναμος ὁ ἐν τῇ ἀφάτῳ σου πρὸς ἡμᾶς συγκαταβάσει εὐδοκησας ὅπως ἀναστηθῇ πρὸ ἑκατονταετηρίδος τὸ Γένος ἡμῶν καὶ ἀναστηλωθῇ δι’ αὐτοῦ ἡ χριστιανικὴ πίστις πρὸς σωτηρίαν τοῦ κόσμου ἐν τῇ Ἀνατολῇ,ἐπιβλεψον ἐφ’ ἡμᾶς καθιεροῦντας τὴν θρησκευτικὴν ἑορτὴν τῆς ἐπετείου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, μαρτυρήσαντος ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρίδος καὶ πρόσδεξαι τὴν πράξιν ἡμῶν ταύτην ὡς λατρείαν καὶ αἶνον τοῦ παναγίου σου ὀνόματος».
.            Ἀπὸ καιρὸ ἀντιεκκλησιαστικοὶ κύκλοι ἔχουν ἀμφισβητήσει τὴν ἀγάπη πρὸς τὸ ποίμνιό του,  καὶ τὴν διὰ τοῦ μαρτυρίου θυσία τοῦ Ἁγίου Πατριάρχου Γρηγορίου τοῦ Ε΄. Σὲ αὐτοὺς λοιπὸν τοὺς δύσκολους καιροὺς ποὺ διερχόμαστε ἡ ἐκ μέρους τῆς διοικούσης Ἐκκλησίας καὶ μερίδας τοῦ ὑπόλοιπου κλήρου ἀδιαφορία στὴ μνήμη του, ἔστω καὶ ἂν γίνεται ἀπὸ ἀβελτηρία, εἶναι τουλάχιστον λανθασμένη καὶ ἄδικη γιὰ τὸνἀπαγχονισθέντα  Ἅγιο Πατριάρχη.-

(Σημ. Ὅλα τὰ στοιχεῖα ποὺ ἀναφέρθηκαν βρίσκονται στὸ προαναφερθὲν βιβλίο τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χριστοδούλου).